အသောကရဲ့ အက္ခရာများ (နောက်ဆက်တွဲ)

အစကတော့ တောင်ခြစ်မြောက်ခြစ်နေမှာပဲ။ နောက်တော့လဲ နှုတ်တစ်ရာ စာတစ်လုံး ဖြစ်သွားရော။

အသောကကျောက်စာတွေက အမျိုးမျိုးရှိတယ်။ အခု ပိုစ့်တင်ပြီးတဲ့ ကျောက်စာ ၁၄-ခုက ကျောက်ဆောင်ကျောက်သားပြင်တွေပေါ်မှာ ရေးထွင်းထားတာတွေမို့ ကျောင်ဆောင်စာလို့ ခေါ်တယ်။ အရေးပါအရာရောက်တဲ့ အမိန့်ပြန်တမ်းတွေဖြစ်ပြီး နိုင်ငံနေရာအနှံ့ ရေးထိုးထားတဲ့အတွက် ပဓာနကျောက်စာလို့လဲ ခေါ်တယ်။ ဘီစီ ၃ရာစုဝန်းကျင်မှာ ရေးထိုးထားတဲ့ ဒီကျောက်စာတွေကို အေဒီ ၁၉ရာစု အစောပိုင်းလောက်က စပြီး အိန္ဒိယက Ginar, Kalsi, Dhauli, Jaugada, Yerragudi, Sopara ၊ ပါကစ္စတန်က Shahbazarhi, Mansehra ဆိုတဲ့ အရပ်ဒေသ ၈-ခုမှာ ရှာတွေ့ခဲ့တာ (ဘလော့ဂ်အဆုံးမှာ Google mapနဲ့ နေရာတွေ ပြထားတယ်)။ ဒီကျောက်စာအများစုမှာ Prakritဘာသာကို Brahmiအက္ခရာနဲ့ ရေးထားတာ။ ပါကစ္စတန်က ကျောက်စာ ၂ခုမှာတော့ Kharosthiအက္ခရာနဲ့ ရေးထားတယ်။

(GINAR)

(BRAHMI SCRIPT)

Brahmiကတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အရေးအပါဆုံး အက္ခရာအမျိုးအစားတွေထဲက တစ်ခုပါ။ တောင်, အရှေ့တောင်, အရှေ့အာရှမှာ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အက္ခရာအများစုရဲ့ အဦးအစပဲဖြစ်တယ်။ အိန္ဒိယမှာ ဘီစီ ၅ရာစုခန့်က ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာဖြစ်ပေမယ့် သူ့ရဲ့ စတင်ဖြစ်ပေါ်ပုံ အနေအထားကတော့ အရှုပ်အထွေး အနည်းငယ် ရှိနေတယ်။

(MANSEHRA)

(KHAROSTHI SCRIPT)

Kharosthi က Brahmiနဲ့ ခေတ်ပြိုင်လို့ ပြောရင်ရတယ်။ ပုံစံအနေအထားကလဲ အတော်လေး ဆင်တယ်။ အခုလက်ရှိ ပါကစ္စတန်နဲ့ အာဖဂန်နစ္စတန်ဒေသတွေမှာ ဘီစီ ၃ရာစုဝန်းကျင်က အသုံးပြုခဲ့တာ။ Kharosthiဟာ နေ့စဉ်သုံးဖြစ်တဲ့ Prakritဘာသာစကားနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ အက္ခရာအမျိုးအစားဖြစ်ပြီး ရှေးဟောင်း Ghandharaဘာသာစကားဖြစ်တဲ့ Ghandhari-Prakritအတွက် အဓိကအနေနဲ့ အသုံးပြုခဲ့တဲ့ သဘောရှိတယ်။

အသစ်အဆန်းပင်လယ်ရဲ့ လှိုင်းဂယက်ထဲမှာ မြောပါရတာထက် မတိမ်ကောသေးတဲ့ ရှေးဟောင်းနှောင်းဖြစ်စမ်းချောင်းနဘေးမှာ ထိုင်ငေးရတာက ပိုပြီး ကြည်နူးစရာပဲ။ ပါဠိစာပေ လေ့လာခဲ့တာ အတော် ကြာနေပြီ။ အပီအပြင်တော့ မရှိလှသေးဘူး။ Prakritကို သင်ယူဖို့ရော အချိန်တွေ ကျန်သေးရဲ့လားမသိ။ ဘဝကလဲ ခပ်ပါးပါးရယ်။

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၄

အတြ ပုန ဝုတံ, တသ တသ အထသ မဓုရတာယ
ထပ်တလဲလဲ ပြောနေရတာ အနက်အဓိပ္ပါယ်က ချိုမြလွန်းလို့ပါ…။

အယံ ဓံမလိပိ ဒေဝါနံ ပိယေန ပိယဒသိနာ လာဉာ လေခါပိတာ၊ အထိ ယော သံခိတေန, အထိ မဈိမေန, အထိ ဝိထဋေန၊ န စ သဗတြ သဗတ ဃဋိတံ၊ မဟံတေ ဟိ ဝိဇိတေ, ဗဟုကေ စ လိခိတေ, လိခါပေသာမိ (စေ၀) နိတျံ၊ အထိ စ အတြ ပုန ဝုတံ, တသ တသ အထသ မဓုရတာယ, ကိံတိ စ ဇနော တထာ ပဋိပဇေယာ’တိ၊ သော သိယာ ဧဝံ ပိ စ၊ တတြ ကိံစိ အသမတံ လိခိတံ, အသဒိသံ ဝါ သံေယေ ကရဏံ ဝါ အာရောစယိတွာ လိပိကရာ’ ပရာဓေန။

မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်၍့ ပိယဒဿီဟု ဝှဲ့ချီ-ခပ်နှိပ် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်၏့ ဗျာဒိတ်တော်ကို ခံယူ-ရရှိသော အသောက မင်းတြားကြီး ရေးသားထားရှိစေတော်မူအပ်သည်၊ အသောကမင်းတရား စာတော်အရပ်ရပ်မှာ အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့်၎င်း, အလတ်စားအားဖြင့်၎င်း, အကျယ်စားအားဖြင့်၎င်း အထူးထူး ရှိချေသည်။ ထို့ပြင်, အားလုံး စာတော်များ၌ အခြင်းခပ်သိမ်းအားလုံး အကြွင်းမဲ့အားဖြင့် မတူတန် မစပ်ဖက်သော အရာများလည်း ရှိလေသည်၊
ထိုသို့ ဖြစ်ရပုံအကြောင်းမှာ--ကျယ်ဝန်းစွာလှသော တိုင်းနိုင်ငံကြီး အတွင်း၌ မြောက်မြားလှစွာသော တရားစာတော်များကို အမြဲးမပြတ် နိစ္စဗဒ် ရေးသားစေတော် မူလေသည်။ ထို့ပြင် ထိုတရား စာတော်များ၌ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ပြဆိုချက် ပြောကြားချက်များလည်း ပါရှိလေသည်၊ ထိုသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ ထိုထိုတရားစကားဆိုင်ရာ ပြောဆိုရေးကိစ္စ၏့ ချိုသာသောကြောင့်၎င်း, ထိုသို့သော အလို အထူးထူးဖြင့် ထိုသို့ညွှန်ပြတိုင်း လူအပေါင်းတို့ ကျင့်ဆောင်လိုက်နာစေရန်၎င်း, ထိုသို့သော အကြောင်းများကြောင့် ဤသို့ဖြစ်၏။ ထိုတရားစာတော်များ၌ အနည်းငယ် မတူမမျှသော ရေးသားချက် စကားအသွား ရှိရသည့် အကြောင်းကား မတူကွဲးလွဲသော တရားစကား အကျဉ်းချုပ် ပြုလုပ်ပြောကြားချက်များကို တဆင့်မိန့်ပြန်ပြောကြား ရေးသားစေရာ၌ မှားယွင်း ရေးသားမိသောကြောင့် ဖြစ်လေသည်။
(အသောကမင်းတရားကြီး၏ အသောကကျောက်စာတော်-အရှင်အာဒိစ္စဝံသ)

ဤတရားကဗျည်းကို နတ်တို့ချစ်မြတ်နိုးသော ပိယဒသီမင်းကြီး ရေးသားစေတော်မူ၏။ အချို့ အကျဉ်းအားဖြင့်ရှိ၍ အချို့ အလယ်အလတ်အားဖြင့်ရှိပြီးလျှင် အချို့ အကျယ်အားဖြင့် ရှိလေ၏။ ခပ်သိမ်းသော ကဗျည်းတို့ကို ခပ်သိမ်းသော အရပ်တို့အဖို့ စီမံထားသည်မဟုတ်။
နိုင်ငံတော်သည် အလွန် ကျယ်ဝန်း၍ ရေးခဲ့ပြီးသော ကဗျည်းတို့သည်လည်း များစွာ၏။ အစဉ်မပြတ်လည်း ကဗျည်းတို့ကို ရေးစေဦးအံ့။ အချို့ကဗျည်းတို့ကို အထပ်ထပ်အခါခါ ရေးထိုးစေသည်မှာ ဆိုလိုရင်း အနက်၏ ရသာပေါ်၍ လူတို့ လိုက်နာကျင့်ဆောင်စေခြင်းငှာ ဖြစ်၏။ အချို့ကဗျည်းတို့အား မပြည့်မစုံ မှားမှားယွင်းယွင်း သံသယဖြစ်စေအောင် ရေးထိုးလျက်ရှိသော် ရေးထိုးသူ၏ အပြစ်ဟု အောက်မေ့ရာ၏။
(အသောကကျောက်စာများ-ဦးဖိုးလတ်)

ဒေဝါနံ ပိယ ပိယဒသီမင်းသည် ဤတရားစာတို့ကို အကျဉ်း, အလတ်နှင့် အကျယ်အားဖြင့် ရေးစေ၏။ အကြောင်းကား တရားစာအားလုံးတို့သည် အရပ်, ဒေသအားလုံးတို့အတွက် မဟုတ်သောကြောင့် ဖြစ်၏။ တိုင်းကြီးပြည်ကြီး အများအပြားကို အောင်မြင်၍ များစွာသော စာတို့ကိုလည်း ရေးစေခဲ့၍ ရေးစေဦးမည်။ တခုတည်းသော စာကို အကြိမ်ကြိမ် အခါဆိုခဲ့သည်မှာ အနက်အဓိပ္ပါယ် ပေါ်လွင်ထင်ရှားစေရန်နှင့် လူတို့လိုက်နာ ကျင့်သုံးစေရန်ဖြစ်၏။ ထိုတွင် မပြည့်စုံခြင်း, ယုံမှားဖွယ်နှင့် အချို့ကြွင်းကျန်နေပါလျှင် စာရေးသူ၏ အပြစ်သာဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူရမည်။
(သိရီဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီး၏ ကိုးတိုင်းကိုးဌာန ဗုဒ္ဓဓမ္မနိုင်ငံတော်-ဦးသော်ဇင်)

'This scripture of the Law of Piety has been written by command of His Sacred Majesty the King, [in a form] sometimes condensed, sometimes of medium length, and sometimes expanded ; and everything is not brought together everywhere. For great is my dominion, and much has been written, and much shall I cause to be written. And certain phrases have been uttered again and again by reason of the honeyed sweetness of this topic or that, in the hope that the people may act accordingly. It may be that something may have been written incompletely by reason of mutilation of a passage, or of misunderstanding, or by a blunder of the writer.'
(Asoka, the Buddhist Emperor of India- V. A. Smith)

These religious edicts have been caused to be inscribed by His Sacred and Gracious l Majesty the King in abridged, medium, or expanded form. Nor, again, was all executed (or suitable) everywhere. Vast is the conquered country, much is already written and much shall I get written. There is also here something said again and again for the sweetness of the topics concerned that the people should act accordingly. There sometimes might also be writing left unfinished, taking into account the locality, or fully considering the reasons, or by the lapses of the scribe.
(Asoka-R.K. Mookerji)


This inscription of Dhamma was engraved at the command of the Beloved of the Gods, the king Piyadassi. It exists in abridged, medium-length, and extended versions, for each clause has not been engraved everywhere. Since the empire is large, much has been engraved and much has yet to be engraved. There is considerable repetition because of the beauty of certain topics, and in order that the people may conform to them. In some places it may be inaccurately engraved, whether by the omission of a passage or by lack of attention, or by the error of the engraver.
(Asoka and the decline of the Mauryas- Romila Thapar)


This religious edict has been caused to be inscribed by king Priyadarsi, the Beloved of the Gods, either in precise, medium or enlarged form. Because everything is not proper for every place. Vast is my empire, and much is already inscribed and much will I get inscribed. There is also something here which has been repeated again and again for the sweetness of their import; but why?-in order that men may act accordingly. But it may be sometimes that it may have been written in an incomplete manner, taking into account the space (available), the brevity (of expression), or due to the mistake of the scribe.
(Inscriptions of Asoka- N. P. Rastogi)

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၃ (အပိုင်း-၃)

တ’မေ၀ စ ဝိဇယံ မနတု, ယေ ဓံမ-ဝိဇယော၊
တရားနှင့် အောင်နိုင်ခြင်းကိုသာ အောင်နိုင်ခြင်းလို့ မှတ်ယူသင့်တယ်။

ဒေဝါနံပိယ ပိယဒသီမင်းသည် အဘိသိက်ခံ၍ ဂနှစ်မြောက်၌ ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်၏။ ထိုအခါ ထိုတိုင်းပြည်၌ လူပေါင်း တသိန်း ငါးသောင်း အချုပ်အနှောင်ခံရ၏။ တသိန်းမျှ သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရ၍ ထို့ထက်များပြားသော လူတို့ သေကြေပျက်စီးကြ၏။
ကလိင်္ဂပြည်၌ ဒေဝါနံပိယမင်း၏ တရားကျင့်ဆောင်ခြင်း, စောင့်ရှောက်ခြင်း လိုလားခြင်းနှင့် တရားသြဝါဒ အနှ့ံ့အပြား ထွန်းကားလာ၏။ သို့သော်လည်း ယခုအခါ ဒေဝါနံပိယမင်းအား နောင်တရနေ၏။ လူအများကို သတ်ဖြတ်ခြင်း ဖမ်းဆီးခြင်းတို့ဖြင့် အောင်ခြင်းသည် မှားသော အောင်ခြင်းဟု ယူဆ၏။ ယင်းသို့သော အောင်ခြင်းကို ဒေဝါနံပိယမင်းသည် ဝမ်းနည်းကြေကွဲ ဝန်လေး၏။
တိုင်းပြည်ဟူသမျှ၌ ရဟန်းပုဏ္ဏား, ဂိုဏ်းဂဏ, အိမ်ထောင်ရှင်များ ရှိကြ၏။ ထိုတွင် အမိအဖ ဆရာသမားတို့အား ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း, အဆွေခင်ပွန်း, အသိမိတ်ဆွေ, ဆွေမျိုးဉာတကာ, ကျေးကျွန်သူခစားတို့၌ ကောင်းသော ကျင့်ဝတ်နှင့် လုံခြုံစွာ စောင့်ရှောက်ခြင်းသည်သာ ရှေးဦးစွာ ဆောင်ရွက်သင့်သော ဝတ္တရားဖြစ်၏။ သို့သော်လည်း ထိုတိုင်းပြည်၌ နေသူတို့သည် သတ်ဖြတ်ခြင်း, ညှင်းဆဲခြင်း, ဖျက်ဆီးခြင်း ခံကြရ၍ အေးချမ်းစွာ နေလိုသူတို့လည်း ပြည်ရွာကို စွန့်ခွာသွားကြရ၏။ သူတို့ ချစ်မြတ်နိုးသော အဆွေခင်ပွန်း, အသိအကျွမ်း, ဆွေမျိုးဉာတကာတို့လည်း ပင်ပန်းဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်ကြရ၏။ သူတို့အားလုံးကိုလည်း ဖျက်ဆီးရာရောက်၍ ဒေဝါနံပိယမင်းသည် လွန်စွာဝန်လေးသည်ဟု ယူဆ၏။
လောက၌ ဂိုဏ်းဂဏမရှိသော, ရဟန်းပုဏ္ဏားမရှိသော, လူတို့ အညီအညွတ်ဖွဲ့စည်းထားသော အဖွဲ့အစည်း၌ ကြည်ညိုသူမရှိသော တိုင်းပြည်ဟူ၍ မရှိ။ ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်သောအခါ အသတ်ခံရ, သေကြေပျက်စီးရ, အနှောင်အဖွဲ့ခံရသော လူတို့၏ အပုံတရာ, အပုံတထောင်ပုံ၍ တပုံမျှပင် ပျက်စီးစေကာမူ ဒေဝါနံပိယမင်းသည် အလွန်ဝန်လေးသည်ဟု ယူဆလိမ့်မည်။ ပျက်စီးအောင် ပြုလုပ်သူကိုပင် ဒေဝါနံပိယမင်းသည် သည်းခံသင့်သည်ဟု ယူဆ၍ သည်းခံနိုင်စွမ်း၏။
ဒေဝါနံ ပိယမင်းသည် နိုင်ငံအတွင်းရှိ တောင်သူလယ်သမားတို့ကိုလည်း ယဉ်ကျေးစေ၏။ တရား၌ သက်ဝင်စေ၏။ ယင်းသို့ မဆောင်ရွက်ရလျှင် ဒေဝါနံပိယမင်းအား ချမ်းသာမရ၊ နောင်တရနေလိမ့်မည်။ ထိုသူတို့အားလည်း “သင်တို့သည် မကောင်းမှုမှ ရှက်ကြောင်ကြလော့ မပျက်စီးကြစေလင့်”ဟု မှာကြား၏။ ဒေဝါနံပိယမင်းသည် သတ္တဝါတို့ မပျက်စီးခြင်း စောင့်စည်းခြင်း တရားကျင့်ခြင်းနှင့် ရွှင်လန်းဝမ်းသာခြင်းတို့ကို အလိုရှိ၏။
ဒေဝါနံပိယမင်းသည် တရားအောင်ခြင်းကို မုချအောင်ခြင်းဟု ယုံကြည်၏။ ဒေဝါနံပိယမင်း၏ တရားအောင်ခြင်းကို ဤနိုင်ငံနှင့် နယ်စွန်နယ်ဖျား အားလုံးတို့၌၎င်း, ယူဇနာ ရှစ်ရာဝေးကွာသော အန္တိယောဂမည်သော ယောနမင်းနိုင်ငံ၌၎င်း, ထိုနိုင်ငံ၏ တဖက်မှ တုလမယ, အန္တိကိန, မက, အလိသုဒရဟူသော မင်းလေးပါးတို့ နိုင်ငံ၌၎င်း ထိုမှတပါး အောက်ပိုင်းရှိ စောဠ, ပဏ္ဍယ, တမ္ဗပဏ္ဏိတို်င်းတို့၌၎င်း ရရှိခဲ့၏။ ထိုမှတပါး ဝိသ, ၀ဇီ, ယောန, ကမေ္ဗာဇ, နာဘက, နာဘပန္တိ, ဘောဇန, ပတိိနိက္က, အဓ, ပလဒပြည်တို့၌လည်း ဒေဝါနံပိယမင်း၏ တရားဓမ္မသြဝါဒကို လိုက်နာကြ၏။ ဒေဝါနံပိယတမန် မရောက်သောတိုင်းပြည်တို့၌လည်း ဒေဝါနံပိယမင်း၏ ဓမ္မတရားသြဝါဒကို ကြားရ၍ တရားကို အစဉ် လိုက်နာကြ၏။ နောက်လည်း ဆက်လက် လိုက်နာကြလိမ့်မည်။
ယင်းသို့ တရားအောင်ခြင်း ဖြစ်ပေါ်လာသော နှစ်သက်ခြင်းသည် နက်ရှိုင်းသော်လည်း ပေါ့၏။ ဒေဝါနံပိယမင်းသည် တမလွန်လောကနှင့် စပ်လျဉ်းသော အကျိုးကိုသာ ကြီးမြတ်သည်ဟု ယူဆ၏။ ဤအတွက် ဤတရားစာကို ရေးစေခြင်းဖြစ်၏။ ငါ၏ သား, မြေးတို့သည် အသစ်ဖြစ်သော အောင်ခြင်းကို အောင်သင့်သည်ဟု မယူဆသင့်။ မြှားဖြင့် အောင်ခြင်းအစား သည်းခံခြင်းနှင့် ပေါ့ပါးသော ဒဏ်ကို နှစ်သက်ကြရမည်။ တရားအောင်ခြင်းကိုသာ အောင်ခြင်းဟု ယူဆကြရမည်။ ယင်းသည်သာ ဤလောက, နောက်လောက အတွက်ဖြစ်၏။ အလုံးစုံ ချမ်းသာကြောင်းဖြစ်သော ကြိုးစားအားထုတ်၍ရသော ချမ်းသာကိုသာ ဤလောက, နောက်လောက၌ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်၏။
(သိရီဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီး၏ ကိုးတိုင်းကိုးဌာန ဗုဒ္ဓဓမ္မနိုင်ငံတော်-ဦးသော်ဇင်)

When he had been consecrated eight years the Beloved of the Gods, the king Piyadassi, conquered Kalinga. A hundred and fifty thousand people were deported, a hundred thousand were killed and many times that number perished. Afterwards, now that Kalinga was annexed, the Beloved of the Gods very earnestly practiced Dhamma, desired Dhamma, and taught Dhamma. On conquering Kalinga the Beloved of the Gods felt remorse, for, when an independent country is conquered the slaughter, death, and deportation of the people is extremely grievous to the Beloved of the Gods, and weights heavily on his mind. What is even more deplorable to the Beloved of the Gods, is that those who dwell there, whether brahmans, sramanas, or those of other sects, or householders who show obedience to their superiors, obedience to mother and father, obedience to their teachers and behave well and devotedly towards their friends, acquaintances, colleagues, relatives, slaves, and servants-all suffer violence, murder, and separation from their loved ones. Even those who are fortunate to have escaped, and whose love is undiminished (by the brutalizing effect of war), suffer from the misfortunes of their friends, acquaintances, colleagues, and relatives. This participation of all men in suffering, weights heavily on the mind of the Beloved of the Gods. Except among the Greeks, there is no land where the religious orders of brahmanas and sramanas are not to be found, and there is no land anywhere where men do not support one sect or another. Today if a hundredth or a thousandth part of those people who were killed or died or were deported when Kalinga was annexed were to suffer similarly, it would weigh heavily on the mind of the Beloved of the Gods.
the Beloved of the Gods believes that one who does wrong should be forgiven as far as it is possible to forgive him. And the Beloved of the Gods conciliates the forest tribes of his empire, but he warns them that he has power even in his remorse, and he asks them to repent, lest they be killed. For the Beloved of the Gods wishes that all beings should be unharmed, self-controlled, calm in mind, and gentle.
The Beloved of the Gods considers victory by Dhamma to be the foremost victory. And moreover the Beloved of the Gods has gained this victory on all his frontiers to a distance of six hundred yojanas (i.e. about 1500 miles), where regains the Greek king named Antiochus, and beyond the realm of that Antiochus in the land of the four kings named Ptolemy, Antigonus, Magas, and Alexander; and in the south over the Colas and Pandyas as far as Ceylon. Likewise here in the imperial territories among the Greeks and Kambojas, Nabhakas and Nabhapanktis, Bhojas and Pitinikas, Andhras and Parindas, everywhere the people follow the Beloved of the Gods’ instructions in Dhamma. Even where the envoys of the Beloved of the Gods have not gone, people hear of his conduct according to Dhamma, his precepts and his instruction in Dhamma, and they follow Dhamma and will continue to follow it.
What is obtained by this is victory everywhere, and everywhere victory is pleasant. This pleasure has been obtained through victory by Dhamma-yet it is but a slight pleasure, for the Beloved of the Gods only looks upon that as important in its results which pertains to the next world.
This inscription of Dhamma has been engraved so that any sons or great grandsons that I may have should not think of gaining new conquest, and in whatever victories they may gain should be satisfied with patience and light punishment. They should only consider conquest by Dhamma to be a true conquest, and delight in Dhamma should be their whole delight, for this is value in both this world and the next.
(Asoka and the decline of the Mauryas- Romila Thapar)

The state of Kalinga was conquered when King Pryiadarsi, the Beloved of the Gods, was consecrated eight years. One hundred and fifty thousand were carried off (as prisoner), one hundred thousand were slain, and many times as many those who were dead. Thereafter, when the state of Kalinga has been conquered, practice of Dharma, love of Dharma and elevation of that Dharma were introduced by the Beloved of the Gods. After having conquered Kalinga, the Beloved of the Gods suffered from repentance. For, when an unconquered country is conquered, it envolves bloodshed, death and imprisonment of the people and such happening are regarded as intensively painful and regrettable by the Beloved of the Gods. But this is even more serious, because there live Brahmanas, Sramanas followers of other religions and householders amog whom are established respect to elders, to parents and preceptors, proper treatment towards friends, companions, supporters and relatives, servants and dependents and sincerity of devotion, whom befalls violence, death or banishment from the dear ones. Or there are those who are well established and possess intense affection, but their friends, acquaintances, companions and relatives meet with a misery; them that (misery) become a personal violence to those (former). This (ill) luck of all men alike is felt serious by the Beloved of the Gods. And there is no state except that of the Yavanas where do not exist these religious orders, namely, the Brahamanas, and the Sramanas; and there is no place in any state where people have no faith in one sect or another. Therefore, even one hundredth or one thousandth of those who were slain, died, or were made prisoners in the state of Kalinga, is now considered serious by the Beloved of the Gods. Nay, if any one does wrong (to him), he is pardoned till the tolerable extend. Even those forest tribesmen who have come under the dominion of the Beloved of the Gods, he thinks to mould them to his way of life and thinking. Though the Beloved of the Gods repents over it, yet tells them of his might, why? so that they may confer a sense of remorse, and not be massacred. The Beloved of the Gods wishes for all living beings non-violence, self-control, equal treatment and gentleness. Conquest through the Dharmavijaya is regarded supreme by the Beloved of the Gods in his empire and the neighboring kingdoms, even as far as six hundred Yojanas, where lives king Amtiyoka, and in the neighborhood of this king Amtiyoka, the four kings namely Turamaya, Antekida, Maga and Alikasundara, (similarly) downwards, where exist the Colas, the Pandyas, as far as the Tamraparni river,-- similarly in the king’s (own) empire among the Yona and the Kambojas, the Nabhakas and the Nabhapanktis, the hereditary Bhoja rulers, Andhras and Pulinda-everywhere they follow the instructions of the Beloved of the Gods, do not go, they, listening to the doctrine of Dharma, the ordinances, and the instruction in Dharma by the Beloved of the Gods, render obedience to Dharma, and will so continue. And the victory which is thereby gained, everywhere becomes a victory enamored in love. The love has been gained (by me) in the victory through Dharma. That love, however, is a small thing. That which is connected with the other world is considered by the Beloved of the Gods as productive of important consequences. And this religious edict has been inscribed for this purpose, why?-in order that, my sons, and great grandsons, may never imagine of a new victory as worth with forgiveness and lightness of punishment. And they should regard that to be the (real) victory which is gained through Dharma. That (conquest) is good for this world and the next. May their joy be the joy through exertion. That is good for this and the other world.
(Inscriptions of Asoka- N. P. Rastogi)

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၃ (အပိုင်း-၂)

ဒေဝါနံ ပိယသ ယံ အထိ အနုသောစနံ။
အသောကဘုရင်ကတော့ ကလိင်္ဂစစ်ပွဲကို အောင်နိုင်ပြီးတဲ့အခါ နောင်တရပါတယ်တဲ့။

နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော ပိယဒသီမင်းကြီးသည် အဘိသိက်ခံပြီး ရှစ်နှစ်မြောက်၌ ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်တော်မူ၏။ ထိုသို့ အောင်မြင်ရာ၌ လူပေါင်း တသိန်းငါးသောင်းတို့ အကျဉ်းဆောင်ယူခံရ၍ တသိန်းအသတ်ခံရပြီးလျှင် ထို့ထက်အဆပေါင်းများစွာသော သူတို့ သေကြေပျက်စီးကြကုန်၏။
ကလိင်္ဂတိုင်းကို သိမ်းယူပြီးသည်၏ နောက်၌ နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးသည် တရားညွှန်ပြခြင်း၌၎င်း တရားကို ခုံမင်နှစ်သက်ခြင်း၌၎င်း တရားသွန်သင်ဆုန်းမခြင်း၌၎င်း ထက်သန်လျက်ရှိချေပြီ။
ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်တော်မူပြီးသော နတ်တို့ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးသည် ယခု နောင်တရတော်မူလပြီ၊ လူတို့ အသတ်ခံရခြင်း သေကြေပျက်စီးခြင်း၊ အကျဉ်းဆောင်ယူခံရခြင်းဖြင့် ရအပ်သော အောင်ခြင်းသည် စင်စစ် အောင်ခြင်းမမည်။ ဤသို့ အောင်ရသည်အတွက် နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး လွန်စွာ ဝမ်းနည်း ကြေကွဲဝန်လေးတော်မူသည်။
နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးအဖို့ ထို့ထက်ဝန်လေးသော အချက်သည်ကား ထိုကလိင်္ဂတိုင်း၌ ပုဏ္ဏားတို့သည်၎င်း ရဟန်းတို့သည်၎င်း အခြားအယူဂိုဏ်းသားတို့သည်၎င်း အိမ်ရာထောင်သူတို့သည်၎င်း နေကြကုန်၏။ ထိုသူတို့၌ သက်ကြီး ဝါကြီး အမိအဖ ဆရာသ္မား မိတ်ဆွေ အပေါင်းအဖော် အသိအကျွမ်း ဆွေမျိုး ကျေးကျွန်အစေခံတို့အား ကောင်းစွာ ပြုစုထောက်ပံ့ရမည့် ဝတ္တရားများ တရားတော်၌ တည်မြဲစွာ ကြည်ညိုဆည်းကပ်ရမည့် ဝတ္တရာများ ရှိကြကုန်၏။ ထိုသူတို့သည် ဒဏ်အနာတရာပြုခြင်းကို၎င်း သတ်ဖြတ်ခြင်းကို၎င်း လွန်စွာ ချစ်ခင်သူတို့နှင့် ကွေကွင်းရခြင်းကို၎င်း ခံကြရ၏။ စစ်ဘေးစစ်ဒဏ်ကို ခံရသော ၎င်းတို့၏ မိတ်ဆွေ အပေါင်းအဖော် အသိအကျွမ်း ဆွေမျိုးတို့သည်လည်း ၎င်းတို့အပေါ်၌ မေတ္တာ မကင်းပြတ်သေးပဲ သေကြေပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ကြရကုန်၏။ တတိုင်းပြည်လုံး ဤသို့လျှင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးကြကုန်၏။ ဤသို့ ခပ်သိမ်းသော သူတို့ ခံကြရသည့်အတွက် နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး ဝန်လေးတော်မူ၏။
မရေတွက်နိုင်သော လူသျှင် ဂိုဏ်း အစည်းအရုံးမရှိသော တိုင်းနိုင်ငံဟူ၍ (ကပ္ပါ၌) မရှိ။ ယောနတိုင်း၌ပင်လျှင် ရဟန်းပုဏ္ဏား မရှိသည်မဟုတ်။ မည်သည့်တိုင်းနိုင်ငံ၌မျှလည်း လူတို့သည် တခုတည်းသော ဂိုဏ်း၌ တလုံးတစည်းတည်း ကြည်ညိုကိုးကွယ်ကြသည်ဟူ၍ မရှိ။
ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်ရာ၌ အသတ်ခံရ သေရ အကျဉ်းဆောင်ယူခံရသော လူအပေါင်းတို့၏ အပုံတရာပုံ၍ တပုံ အပုံတစ်ထောင်ပုံ၍ တပုံမျှသော သူတို့အတွက်ပင် ဒေဝါနံ ပိယမင်းကြီးသည် ယခု သည်းစွာ နောင်တရတော်မူလေပြီ။ မိိမိအား ပြစ်မှားသူကိုပင် သည်းခံနိုင်သလောက် သီးခံသင့်သည်ဟု နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး အောက်မေ့တော်မူူူူူူူူူူူူူူူူူူူူ၏။
နတ်တို့ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးသည် နိုင်ငံတော်အတွင်းရှိ တောသူတောင်သားတို့အား မိမိနောင်တရလျက်နေသော်လည်း (နှိပ်ကွန်ရန်ရှိက နှိပ်ကွပ်နိုင်သော) တန်ခိုး မိမိ၌ ရှိသေးကြောင်းကို မိန့်ကြားပြီးသော် ၎င်းတို့အား ဖျောင်းဖျ၍ တရားတော်၌ သက်ဝက်ယုံကြည်စေ၏။ အဘယ်ကြောင့် ဤသို့ ဆောင်ရွက်တော်မူသနည်းဆိုသော််် ထိုသူတို့သည် (မကောင်းမှုမှ) ရှက်၍ သတ်ဖြတ်ဖျက်ဆီးခြင်း မခံကြရစေရန် ဖြစ်၏။ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည် မငြိုမငြင် ကိုနှုတ်နှလုံး စောင့်စည်းကာ သင့်တင့်ညီညွတ်လျက် ပျော်ရွှင်စွာ နေထိုင်ကြစေရန် နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုသော မင်းကြီး အလိုရှိတော်မူ၏။
နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးသည် တရားတော်၏ အောင်ခြင်းကို အမြတ်ဆုံးသော အောင်ခြင်းဟု မှတ်ထင်တော်မူ၏။ ဤတရားတော်၏ အောင်ခြင်းကိုလည်း နတ်တို့ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး အကြိ်မ်ကြိမ် ရတော်မူလေပြီ။ မိမိနို်င်ငံတော် အစွန်အဖျားတို့၌၎င်း ယူဇနာရှစ်ရာမျှ ကွာဝေးသော အန္တိယောဂခေါ် ယောနမင်း၏ နိုင်ငံ၌၎င်း ထိုအန္တိယောဂမင်းပိုင် နိုင်ငံ၏ အခြားဖက်ရှိ တုလမယ(တောလမီ) အန္တိကောန မဂ အလိက သုန္ဒရအမည်တော်ရှိသော မင်းလေးပါးတို့၏ နိုင်ငံတော်တို့၌၎င်း နိုင်ငံတော်၏ အောက်ဖက်(တောင်ဖက်) စောဍ (စောဠ) ပန္ဒ တမ္ဗပဏ္ဏိတိုင်းတို့၌၎င်း နိုင်ငံတော်အတွင်း ယောန ကမေ္ဗာဇ နာဘက နာဘပန္တိ ဘောဇ ပိတနိက အနြ္ဓ ပုလိန္ဒတိုင်းတို့၌၎င်း တရားတော်၏ အောင်ခြင်းကို ရလေပြီ။ ထိုတိုင်းနိုင်ငံခပ်သိမ်းတို့၌ (လူတို့သည်) နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး၏ တရားအဆုန်းအမ၌ တည်ကြကုန်၏။
နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး၏ တန်မန်တော်တို့ မရောက်သော တိုင်းနိုင်ငံတို့၌ပင် နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး၏ တရားကျင့်သုံးဆောက်တည်ပုံ စီမံခန့်ခွဲပုံ တရားတော်၌ သွန်သင်ဆုန်းမပုံတို့ကို ကြားရသဖြင့် တရားတော်ကို လိုက်နာကြကုန်၏၊ လိုက်နာကြကုန်လတံ့။
ဤသို့သော နည်းဖြင့် ရအပ်သော အောင်ခြင်းသည် ခပ်သိမ်းသော အရပ်တို့၌ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေ၏။ ထိုနှစ်သက်ခြင်းသည် တရားတော်၏ အောင်ခြင်းဖြင့် ရရှိရကား ခိုင်မြဲချေ၏။ ဤနှစ်သက်ခြင်းပင် အကျိုးမများလှသေး။ နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီးသည်ကား တမနွန်လောက၏ အကျိုးကိုသာ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်၏ဟု မှတ်ထင်တော်မူ၏။
ဤအကျိုးငှာ ဤတရားကဗျည်းကို ရေးထိုးစေ၏။ ငါ၏ အသစ်ဖြစ်သော (တိုင်းနိုင်ငံ) အောင်ခြင်းတို့ကို ကြားရသဖြင့် ငါ၏ သားတော် မြေးတော်တို့သည် (ဤကဲ့သို့သော) အောင်ခြင်းတို့ကို တိုးတက်ရယူသင့်သည်ဟု မမှတ်ထင်ရာ။ လေးမြှားတို့ကို ပစ်လွှင့်၍ အောင်ရစေကာမူ သီးခံခြင်း သက်ညှာခြင်း (ပေါ့သော ဒဏ်ကို ပေးခြင်း) ဖြင့် ရောင့်ရဲရာသည်။ သို့ရာတွင် တရားတော်၏ အောင််ခြင်းကိုသာ စင်စစ် အောင်ခြင်းဟု မှတ်စွဲရာ၏။ ဤအောင်ခြင်းသည်သာ မျက်မှောက်လောက တမနွန်လောကအဖို့ ဖြစ်၏။
ခပ်သိမ်းသော သူတို့သည် အားထုတ်ခြင်း ချမ်းသာ၌ ကောင်းစွာ မွေ့လျော်ကြစေကုန်သတည်း။ ဤသည်သာ မျက်မှောက်လောက တမနွန်လောကအဖို့ စင်စစ်ဖြစ်၏။
(အသောကကျောက်စာများ-ဦးဖိုးလတ်)

By His Sacred and Gracious Majesty consecrated eight years was Kalinga conquered. One hundred and fifty thousand in number were those carried off from there, a hundred thousand in number were those who were slain there, and many times as many those who were dead. Thereafter, now, the Kalingas being annexed, became intense l His Sacred Majesty's observance of Dharma, love of Dharma, and his preaching of the Dharma. There was the remorse of His Sacred Majesty having conquered the Kalingas. For where an independent country is forcibly reduced, that there are slaughter, death, and deportation of people has been considered very painful and deplorable by His Sacred Majesty. But this is considered even more grievous by His Sacred Majesty in as much as there dwell
Brahmana and Sramana ascetics, or followers of other sects, or householders, among whom are established (the following virtues), viz., obedience to elders, to parents, and preceptors, proper conduct towards friends, companions, supporters and relatives, servants and dependents and steadfastness of devotion, whom befalls there injury or slaughter or removal of their loved ones.

Or, if there are then incurring misfortune 10 the friends, acquaintances, helpmates, and relations of those whose affection (for them) is unabated, this becomes the affliction of them, too, though they are (themselves) well provided for. Thus these (ills) are of all men in equal shares but felt most by His Sacred Majesty. [There is, again, no country where do not exist these classes, viz., Brahmana and Sramana ascetics, except among the Yonas. ] There is no (place) in any country where there is not a faith of people in one or other of the sects.
Therefore, even a hundredth or the thousandth part of all those people who were wounded, slain, or carried off captives, in Kalinga, would now be considered grievous by His Sacred Majesty. Nay, even if any one does mischief, what can be forgiven is considered as fit to be forgiven by His Sacred Majesty. Even those forest peoples l who have come under the dominions of His Sacred Majesty even these he seeks to win over to his way of life and thought. And it is said unto them how even in his repentance is the might of His Sacred Majesty, so that they may be ashamed (of their crimes) and may not be killed. Indeed, His Sacred Majesty desires towards all living beings freedom from harm, restraint of passions, impartiality and cheerfulness.
And what is Dharma-vijaya? moral conquest, is considered by His Sacred Majesty the principal conquest. And this has been repeatedly won by His Sacred Majesty both here (in his dominions) and among all the frontier peoples even to the extent of six hundred yojanas where (are) the Yona king, Antiochos by name, and, beyond that Antio-chos, the four kings named Ptolemy, Antigonos, Magas and Alexander x ; below, the Cholas, Pandyas, as far as Tamraparni. Likewise, here in the king's dominion, among the Yonas l and Kambojas, among the Nabhakas and Nabhitis, (Nabhapamtis in K.), among Pitinikas, among the Andhras and Palidas, everywhere are (people) following the religious injunction of His Sacred Majesty. Even those to whom the envoys of His Sacred Majesty do not go, having heard of His Sacred Majesty's practice, ordinances, and injunctions of Dharma, themselves follow, and will follow, the Dharma. The conquest that by this is won everywhere, that conquest, again, everywhere is productive of a feeling of Love. Love is won in moral conquests. That love may be, indeed, slight, but His Sacred Majesty considers it productive of great fruit, indeed, in the world beyond.
For this purpose has this religious edict been incited that my sons and great- grandsons that may be, should not think that a new conquest ought to be made; but that if a conquest is theirs (or pleases them), they should relish forbearance and mildness of punishment, and that they should consider that only as conquest which is moral conquest. That is of both this world and the next. And be their pleasure in the renunciation of all (other aims), which is pleasure in morality. That is of both this world and the next.
(Asoka-R.K. Mookerji)

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၃ (အပိုင်း-၁)

စစ်နဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးတဲ့။ ဘယ်ဟာက အရသာပိုရှိလဲ မသိဘူး။

အဌ၀သာ’ဘိသိတသ ဒေဝါနံ ပိယသ ပိယ ဒသိနော ရာဇိနော ကလိင်္ဂါ ဝိဇီတာ, ဒိယဎမာတေ ပါဏသတ-သယသေ ဧတတော အပဝုဠေ, သတသဟသ မာတေ တတြ ဟတေ, ဗဟု တာ၀တတေ ဝါ မတေ၊ တတော ပဆာ အဓုနာ လဓေသု ကလိင်္ဂေသု, တိဝေ ဓံမဝါယာမေ ဓံမကာမတာ ဓံမာ’နုသထိ စ ဒေဝါနံ ပိယသ ယံ အထိ အနုသောစနံ, ဒေဝါနံ ပိယသ ဝိဇိနိတု ကလိင်္ဂါနိ, အဝိဇိတံ ဟိ ဝိဇိတံ မံနေ၊ ယေ တတြ ၀ဓော ဝါ မရဏံ ဝါ အပဝါဟော ဝါ ဇနသ, သေ ဗာဠံ ဝေဒနိယ မတံ စ ဂရုမတံ စ ဒေဝါနံ ပိယသ၊ ဣမံ ပိ စ တတော ဂုရုမတ တရံ ဒေဝါနံ ပိယသ၊ သဗတြ ၀သံတိ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ သမဏာ ဝါ အံနေ ဝါ ပါသံဍာ ဂဟဌာ ဝါ, ယေသု ဝိဟိတာ, ဧသာ အဂတူတာ သုသူသာ မာတာ ပိတိသု, သုသူသာ ဂုရူသု, မိတ သံထုတ-သဟာယ-နာတိကေသု ဒါသဘဋကေသု သံမ ပဋိပတိ, ဒိဠတတိတာ။
တေသံ တတြ ဟောတိ ဥပဃာတော ဝါ ၀ဓော ဝါ အဘိရတာနံ ဝါ ဝိနီခမနေ၊ ယေသံ ဝါ ပိ သံဝိဟိတာနံ သိနေဟော အဝိပဟိနော, ဧတေသံ မိတသံထုတ-သဟာယ နာတိကာ ဝိယသနံ ပါပုဏာတိ၊ တတြ သော ပိ တေသံ ဧ၀ ဥပဃာတော ဟောတိ, ပဋိဘာဂေါ စ၊ ဧတံ သ၀-မနုသာနံ ဂုရုမတံ စ ဒေဝါနံ ပိယသ၊ နထိ စ သေ ဇနပဒေ, ယတြ ဣမေ နိကာယာ အနံတာ, ယေ နေသဗြာဟ္မဏေ စ သမဏေ စ, နထိ စ ကုဝါပိ ဇုနပဒသိ, ယတြ နထိ စ မနုအာနံ ဧကရတိမှိ ပိ ပါသံဍမှိ နာမ ပသာဒေါ၊ သော အာဝါတကေ ဇနေ, တဒါ ကလိင်္ဂေသု ဟတော စ လဓေသု ဟတော စ မတော စ အပဝုဠော စ တထော သတဘာဂေါ ဝါ သလဘဘာဂေါ ဝါ ဒေဝါနံ ပိယသ။
ယော ပိ စ အပကရေတိ, ဆမိတဝိယ-မတေ ဝေါ ဒေဝါနံ ပိယသ, ယံ သကံ ဆမိတဝေ၊ ယာ ပိ စ အဋဝိယော ဒေဝါနံ ပိယသ ဝိဇိတေ ဟောတိ, တံ ပိ အနုနယတိ, အနုနိဈာပယတိ၊ အနုတာပေါ ပိ စ ပဘဝေ ဒေဝါနံ ပိယသ၊ ဝုစတေ တေသံ ဒေဝါနံ ပိယသ, ကိံတိ အဝတြပေယု, န စ ဟနေယု၊ ဣဆတိ ဟိ သ၀ဘူတာနံ, ဣဆတိ စ သံယမံ စ သမစရိယံ စ မာဒဝံ စ၊ အယံ စ မုခ မတော ဝိဇယေ ဒေဝါနံ ပိယသ, ယေ ဓံမဝိဇယော, သော ပုန လဓော၊ ဒေဝါနံ ပိယသ ဣဟ စ အံတေသု အဌသု ပိ ယောဇန-သတေသု, ယတြ အံတိယောဂေါ နာမ ယောန-ရာဇာ, ပရံ စ တေန အံတိယောဂေန စတ္တရော ရာဇာနော, တုလမယေ စ နာမ, အံတိကိနေ စ နာမ, မကာ စ နာမ, အလိကသုဒရေ စ နာမ။
နိစံ စောဠ-ဝံဍိယ အာဝံ တံဗပံဏိယာ, ဟေ၀’ မာ၀ ဟေ၀’ မေ၀ ဣဓ ရာဇာ ဝိသယမှိ ယောန ကံဗောဇေသု နာမ(ကေ) နာဘိပံတိသု ဘောဇ-ပိထိနိကေသု အံဓပုလိဒေသု, သဝတြ ဒေဝါနံ ပိယသ မံမာနုသထိ အနု၀ တရေ၊ ယတြ ပိ ဒုတာ ဒေဝါနံ ပိယသ ဒုတာ န ယံတိ, တေပိ သုတွာ ဒေဝါနံ ပိယသ ဓံမဝုတံ ဝိဓာနံ ဓံမနုသထိစ, ဓံမ ၀ဓိယံတိ စ၊ ယေ စ လဓေ ဧတကေန ဟောတိ, သဝတြ ဝိဇယော, သဝတြ ပုန ဝိဇယော ပီတိရသော, (သော လဓာ သာ ဟောတိပီတိ၊) ပိတိ ဓံမ-ရဇိယမှိ လဟုကာ တု ခေါ, သာ ပီတိ ပါရံတိက’ မေ၀ မဟဖလာ မံနတိ ဒေဝါနံ ပိယာ ဧတာယ စ အထာယ အယံ ဓံမလိပိ လိခိတာ, ကိံတိ ပုတာxပပေါတာမေ အသု နဝံ ဝိဇယံ မာ ဝိဇိတဝိယံ မနိသု၊ သရကသေ ဧ၀ ဝိဇယမှိ ခံတိ စ လဟုဒံဍတာ စ ရောစေတု၊ တ’မေ၀ စ ဝိဇယံ မနတု, ယေ ဓံမ-ဝိဇယော၊ သော ဟိဓ လောကိကော ပရလောကိကော၊ သဝါ စ နိရတိ ဟောတု, ယာ ဥပယာမရတိ၊ သာ ဟိ ဣဟလောကိကာ စ ပရလောကိကာ စ။

မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်၍့ ပိယဒဿီဟု ဝှဲ့ချီ-ခပ်နှိပ် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်၏့ ဗျာဒိတ်တော်ကို ခံယူ-ရရှိသော အသောက မင်းတြားမြတ် အဘိသိက် ခံယူတော်မူ၍့ ရှစ်နှစ်မြောက်တွင် ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်တော်မူလေသည်၊ ထိုအရေးကိစ္စ၌ တသိန်းခွဲမျှသော ကလိင်္ဂတိုင်းသားတို့သည် ထိုတိုင်းပြည်မှ ထွက်ပြေးကြကုန်၍့ တသိန်းမျှလောက်တို့သည်၎င်း ထို့ထက် မြောက်မြားစွာ၎င်း သေကြေပျက်စီးကြကုန်ပြီ၊ ထိုမှ နောက်ဖြစ်သည့် ကလိင်္ဂတိုင်းကို ရရှိအောင်မြင်ပြီးသော ယခုအခါ၌ တရားတော်ဝယ် စိတ်လက်ထက်သန်စွာ လုံ့လစိုက်ခြင်း, တရားမှန်ကို လိုလားခြင်း, တရားမှန်ကို သြဝါဒပြုခြင်းများ၌ ကြောင့်ကြနေထိုင်သော အသောကမင်းတြားမြတ်အား ကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်လိုက်မိခြင်းကိုပင် မအောင်ရမည်ကို အောင်မြင်မိယောင်တကားဟု စိုးရိမ်ကြောင့်ကြ နောင်တဖြစ်တော်မူရလေသည်။
ထိုကလိင်္ဂတိုင်းကို အောင်မြင်ခဲ့ရာတွင် သတ်ပုတ်ခြင်း, သေကြေခြင်း, ထွက်ပြေးခြင်း ဖြစ်ကြသည့် လူအပေါင်းတို့ အတွက်လည်း မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားရာဖြစ်သော အသောက မင်းတြားသည် ဤအချက်ကိုလည်း ထို့ထက်ဆပွား မြောက်မြားကြီးလေးသော ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကြီး ထင်မှတ်စွဲးယူတော်မူ၏၊(အဘယ်အရာနည်း ဟူသော်) ထိုကလိင်္ဂတိုင်းပြည် ထက်ဝန်းကျင်၌ ပုဏ္ဏားသူစင်, ရဟန်းသူမြတ်နှင့် ထိုမှတပါးသော အခြား ဘာသာဝင်သူ လူပုဂ္ဂိုလ်ပေါင်းများစွာတို့ နေထိုင်တည်ရှိကုန်၏၊ ထိုဆိုခဲ့ပြီး ပုဂ္ဂိုလ် လူသူအစားစားတို့၌ အသီးသီးတည်ရှိကြသည်ဖြစ်၍ အထွတ်အမြတ် အပိုင်းအဖို့ဖြစ်ကုန်သော အမိအဘတို့၌ နားထောင်လိုက်နာခြင်း, ဆရာသမားတို့၌ နာယူကျင့်ဆောင်ခြင်း, အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းဝင်သူ အဖော်သဟယ်း ဆွေမျိုး ဉာတိတို့နှင့် ကျွန်အစေအပါးတို့၌ ကောင်းစွာ ကျင့်ဆောင်ကြခြင်း, မြဲးစွဲးစွာ ဆည်းကပ်ခစားခြင်း ဟူသော တရားမှန် အကျင့်များ ရှိကုန်၏၊ ထိုကလိင်္ဂတိုင်း ပျက်စီးရာ၌ ထိုဆိုခဲ့သော သူတို့၏့ ထိုအကျင့်ရှိသူများ ပျက်စီးခြင်း, သေကြေခြင်း, မိမိတို့ မွေ့လျော်ရာ အရပ်မှ ထွက်ခွာပြေးလွှားရခြင်းများ ထင်ရှားဖြစ်ရလေ၏၊ ဆိုင်ရာတရားကျင့်ဝတ်၌ တည်ကြစေကာ, ချစ်ခင်တသ်မက်ခြင်းကို မဖျက်ပယ်နိုင်ကြသေးကုန်သော ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏့ အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းဝင်သူ အဖော်အပေါင်းဆွေမျိုးအပေါင်းတို့သည် ပျက်စီးခြင်းဖြစ်ကြကုန်၏၊ ယင်းသို့ ဖြစ်ပျက်ရခြင်းသည်လည်း ၎င်းတို့၏့ ပျက်စီးရခြင်းနှင့် ပျက်စီးခြင်းအဖို့အစုရခြင်းပင် ဖြစ်လေသည်၊ ဤကဲ့သို့ ဖြစ်ပျက်ရခြင်းကိစ္စကို မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားမှာ သူတကာတို့ထက် ပိုမို လွန်ကဲး၍ ကြီးလေသော ဒုက္ခဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကြီး ထင်မှတ်စွဲးယူတော်မူသည်။
ဤလောက၌ မြောက်မြားစွာသော တိုင်းပြည်နိုင်ငံဇနပုဒ်တို့တွင် တစုံတခုသော နိုင်ငံမျှ ရဟန်းပုဏ္ဏားသူတော်သူမြတ် မရှိကင်းမဲ့သော တိုင်းနိုင်ငံဟု မရှိချေ၊ ထို့အတူလျှင် တစုံတခုသော အယူဝါဒကိုမျှ မနစ်မြို့ မကြည်ညိုသော သူတို့၏့ နေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်နိုင်ငံမည်သည်လည်း ဤလောက၌ မရှိနိုင်ချေ၊ ကလိင်္ဂတိုင်းပြည်ကို တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးသောအခါ, ကလိင်္ဂတိုင်းကို လက်ရသိမ်းပိုက်သောအခါ, သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရသူ, သေကြေကြသူ, ထွက်ပြေးကြသူများတွင် ထိုမျှ များပြားသော တစုံတဦးသော အယူဘာသာဝင် ရဟန်းပုဏ္ဏား လူသူတော်ကောင်းတို့ ပါရှိကြလေရာ ထိုသို့သော ရဟန်းပုဏ္ဏား လူသူတော်ကောင်းတို့ ပျက်စီးရရေး ကိစ္စ၌ မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည်လေးစားအပ်သည့် အသောကမင်းတြားမှာ အစိတ်အစုပေါင်း အရာ၎င်း, အထောင်၎င်း, မကောင်းမှု ဝေစုကျ ပါဝင်တော်မူရလေသည်။
ထို့ပြင် ထိုအရေးကိစ္စအတွက် တစုံတရာ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြုလုပ်ခံယူကြရသူတို့အားလည်း မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားရာဖြစ်သော အသောက မင်းတြားကြီး၏့ ထိုအမှုကို သည်းညည်းခံနိုင်ခွင့်ရှိက, သည်းညည်းခံကြရန် တိုက်တွန်းတော်မူအပ်ကုန်သည်၊ ထိုမှတပါး မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားကြီး၏့ တိုင်းနိုင်တော်ဖြစ်သော ကလိင်္ဂတိုင်းနယ် တောတောင်အရပ်၌ နေထိုင်သူအပေါင်းကိုလည်း ချစ်ခင်ခြင်းမေတ္တာ အထူးထား၍့ အဖန်ဖန် မိန့်ကြားသိစေတော်မူအပ်ပြီ၊ မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားကြီးမှာ ထိုသူတို့အတွက် နောင်တသံဝေ ရရှိဖြစ်ပေါ်ရသည့်အတိုင်း, မည်သို့အားဖြင့် (အဝတြပေယု-အပတာပေယု) ပူပန်နှိပ်စက် မရှိစေရကြောင်းနှင့် မညှင်းဆဲး မသတ်ဖြတ်ရကြောင်းများကို ထိုတောတောင် နေထိုင်သူတို့အား အသောကမင်းတြားကြီးက ပြန်ကြားပြဆိုတော်မူခဲ့ကြောင်း။
ထိုသို့ မိန့်ပြန်ခွင့် သင့်လှပေ၏၊ (အသောကမင်းတြားကြီးသည်) ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံသော သတ္တဝါ-ဗိုလ်ခြေအပေါင်းတို့၏့ အချင်းချင်း တဦးသည် တဦးအား စောင့်စည်း ထိန်းသိမ်းကြခြင်း, ကိုယ်တူ-စိိတ်မျှ ကျင့်ဆောင်ကြခြင်း, ရိုးသားဖြောင့်မတ်ကြခြင်းကို အထူးသဖြင့် လိုလားတောမူလေသည်၊ မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားကြီး၏့ မူလနိုင်ငံတော်ရင်း၌၎င်း, ထိုမှ ယူဇနာ ရှစ်ရာကွာခြားသည့် လက်နက်နိုင်ငံတော် အဆုံးအပိုင်းအခြားဖြစ်သော ယောန်းပြည်ဘုရင်၎င်း, ယောန်းနိုင်ငံမှတပါး ၎င်းနှင့် စပ်ဖက်ယှဉ်တွဲးသည့် တုလမယ်-ပြည်, အန္တိကိန်-ပြည်, မကာပြည်, အလိက-သုဒရပြည်, ဤလေးပြည်ထောင်တို့၏့ ဘုရင်မင်းတြားတို့၎င်း, လက်အောက်နိုင်ငံတော်ဖြစ်ကြသော စောဠတိုင်း, ပဏ္ဍျတိုင်း, တမ္ဗပဏ္ဏိတိုင်း တိုင်အောင်သော မင်းတို့၎င်း။
ဤအတူနှင်နှင် ဤညွှန်ခဲ့သည့် နိုင်ငံတော်များ၌ အပါအဝင်ဖြစ်ကုန်သည့် ယောန်းတိုင်း, ကမေ္ဗာဇတိုင်းဟူသော တိုင်းစွန်နယ်ဖျားတို့၌၎င်း, ဘောဇတိုင်း, ပိထိနိက်တိုင်းတို့၌၎င်း, အန္ဓတိုင်း ပုလိဒ်တိုင်းတို့၌- ဤတိုင်းပြည်အရပ်ရပ်တို့၌ နိုင်ငံအရှင်ဘုရင်မင်းတြားတို့လည်း မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားမြတ်၏့ တရားကျ အဆုံးအမ သြဝါဒ ပေးကြားမိန့်ပြန်ချက်ကို အတုလိုက်နာ ကျင့်ဆောင်ကြကုန်သည်၊ ထိုမှတပါးတုံ, မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားကြီး၏့ သံတမန်တော်များ စေစားရောက်ပေါက်ကြရာ, သို့မစေစား မရောက်ပေါက်ရာ နိုင်ငံ့သခင် ဘုရင်အပေါင်းတို့သည်လည်း မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြား၏့ တရားသတင်း တရားအစီအရင် တရားသြဝါဒ ဆုံးမချက်များကို ကြားနာသိရှိကြ၍့ တရားမှန်ကန်သည်ကို စီမံ လိုက်နာကြကုန်သည်။
ဤသို့ ညွှန်ပြခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်နိုင်ငံများကို တရားအတိုင်းရရှိလေရကား, ဤမျှဖြင့် နိုင်ငံခပ်သိမ်း၌ အောင်မြင်ခြင်း, နောက်ထပ်တဖန် အောင်မြင်ခြင်း, နစ်သက်ရွှင်ပျသော အရသာ ပေါ်ထွက်ခြင်း ဖြစ်လေသည်၊ (ထိုသို့ ရရှိခြင်းသာ နစ်သက်ရခြင်း ဖြစ်လေသည်၊) တရားသဖြင့် အောင်မြင်ရရှိခြင်းအတွက် နစ်သက်ရခြင်းမှာ နည်းပါးတုံသည်ပင်ဖြစ်စေ, ထိုတရားဓမ္မပီတိကို ဘဝကမ်းအဆုံရောက်ဖွယ်ဖြစ်၍ အကျိုးများမြတ်သည်ဟု မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် အသောက မင်းတြားကြီး ထင်မှတ် စွဲးယူတော်မူသည်၊ ထိုသို့ ပြညွှန်ခဲ့သည့် တရားအတိုင် နှစ်သက်စေရခြင်း အကျိုးကို ရည်ရွယ်ချက်ထား၍ပင် မည်သို့အားဖြင့် သားတော်အစဉ် (မြေးတော်အဆက်) မြစ်တော်အညွန့် အဓွန့်ရှည်စွာ မတရားသော အသစ်တဖန် အောင်ခြင်းကို အောင်ခြင်း မထင်မှတ်ကြကုန်ပဲး ဖြစ်ကုန်အံ့နည်းဟု ဤတရားစာတော်ကို ရေးသားတော်မူအပ်၏။
မြှားလက်နက်စသည် ပစ်ခတ်အောင်မြင်ရခြင်း၌ အား-လုံ့လလျှော့ပေါ့၍့ သည်းခံခြင်း, ပေါ့လျော့သော အပြစ်ဒဏ်ထားခြင်းများကို အားရနစ်မြို့ကြစေသတည်း၊ တရားနည်းကျ အောင်မြင်ရခြင်းကိုသာ မှန်သော အောင်မြင်ခြင်းဟု နစ်ခြိုက်ကြစေသတည်း၊ ထင်ရှားဆိုရသော်, ထိုထို တရားမှန်အောင်ခြင်းသည်သာ ဤပစ္စက္ခကျိုး, တမလွန်ကျိုး ၂မျိုးနှင့် စပ်ဆက်လေသည်၊ ထို့ပြင် ထိုသို့ မြင့်မြတ်ရာ၌ အားထုတ်၍့ ဖြစ်ပွားသော မွေ့လျော်ခြင်းကို အားလုံး ပျော်မွေ့ကြစေကုန်၊ အမှန်အားဖြင့် သို့ မွေ့လျော်ခြင်းသာ ဤပစ္စက္ခကောင်းကျိုး တမလွန်ကောင်းကျိုး ဖြစ်လေသည်။
(အသောကမင်းတရားကြီး၏ အသောကကျောက်စာတော်-အရှင်အာဒိစ္စဝံသ)

'Kalinga was (or “the Kalingas were ") conquered by His Sacred and Gracious Majesty the King when he had been consecrated eight years. One hundred and fifty thousand persons were thence carried away captive, one hundred thousand were there slain, and many times that number died. Directly after the Kalingas had been annexed began His Sacred Majesty's zealous protection of the Law of
Piety, his love of that Law, and his inculcation of that Law. Thence arises the remorse of His Sacred Majesty for having conquered the Kalingas, because the conquest of a country previously unconquered involves the slaughter, death, and carrying away captive of the people. That is a matter of profound sorrow and regret to His Sacred Majesty.
There is, however, another reason for His Sacred Majesty feeling still more regret, inasmuch as the Brahmans and ascetics, or men of other denominations, or householders who dwell there, and among whom these duties are practiced, [to wit], hearkening to superiors, hearkening to father and mother, hearkening to teachers (or " elders "), and proper treatment (or "courtesy to") of friends, acquaintances, comrades, relatives, slaves, and servants, with steadfastness of devotion to these befalls violence (or "injury"), or slaughter, or separation from their loved ones. Or violence happens to the friends, acquaintances, comrades, and relatives of those who are themselves well protected, while their affection [for those injured] continues undiminished. Thus for them also that is a mode of violence, and the share of this distributed among all men is a matter of regret to His Sacred Majesty, because it never is the case that faith in some one denomination or another does not exist.
So that of all the people who were then slain, done to death, or carried away captive in Kalinga, if the hundredth part or the thousandth part were now to suffer the same fate, it would be matter of regret to His Sacred Majesty. Moreover, should any one do him wrong, that too must be borne with by His Sacred Majesty, so far as it can possibly be borne with. Even upon the forest folk in his dominions, His Sacred Majesty looks kindly, and he seeks to make them think, [aright], for [otherwise] repentance would come upon His Sacred Majesty. They are bidden to turn from their [evil] ways that they be not chastised. Because His Sacred Majesty desires for all animate beings security, self-control, peace of mind, and joyousness. And this the chiefest conquest in the opinion of His Sacred Majesty, that conquest of the Law of Piety, which, again, has been won by His Sacred Majesty both here [in his own dominions] and among all his neighbors as far as six hundred leagues, where the king of the Greeks named Antiochos dwells, and to the north of that Antiochos [where dwell] the four (4) kings named severally Ptolemy, Antigonos, Magas, and Alexander [likewise] in the south, the Cholas and Pandyas as far as the Tamraparni [river] and here, too, in the King's dominions among the Greeks, Kambojas, the Nabhapantis of Nabhaka; among the Bhojas, Pitinikas;- ndhras, and Pulindas everywhere they follow the instruction of His Sacred Majesty in the Law of Piety.
Even where the envoys of His Sacred Majesty do not penetrate, these people, too, hearing His Sacred Majesty's ordinance based upon the Law of Piety and his instruction in that Law, practice and will practice the Law. And, again, the conquest thereby won everywhere is everywhere a conquest full of delight. Delight is won in the conquests of the Law. A small matter, however, is that delight. His Sacred Majesty regards as bearing much fruit only that which concerns the other world. And for this purpose has this scripture of the* Law been recorded, in order that my sons and grandsons, who may be, may not think it their duty to conquer a new conquest. If, perchance, a conquest should please them (?) they should take heed only of patience and gentleness, and regard as a conquest only that which is effected by the Law of Piety. That avails for both this world and he next. Let all their joy be that which lies in effort; that avails for both this world and the next.'
(Asoka, the Buddhist Emperor of India- V. A. Smith)

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၂ (အပိုင်း-၂)

အတပါသံဍေ ပူဇာ စ ပရပါသံဍေ ဂရဟာ စ နော သိယာ
မိမိဂိုဏ်းကို ချီးကျူး၍ တပါးဂိုဏ်းတို့အား ကဲ့ရဲ့ခြင်း ချုပ်ချယ်ခြင်း ရှုတ်ချခြင်း မပြုရာ။
“နှုတ်စောင့်စည်းပါ”ဆိုတာ ဒါမျိုးကို ပြောတာပါတဲ့…။

ဒေဝါနံပိယ ပိယဒသီမင်းကြီးသည် ဂိုဏ်း, ရဟန်း လူတို့အား အမြဲမပြတ် လှူဖွယ် ပူဇော်ဖွယ်အမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် လှူဒါန်းပူဇော်သော်လည်း ယင်းတို့ကို ဂိုဏ်းအားလုံး၏ အနှစ်သာရတိုးပွားခြင်းဟု ဒေဝါနံပိယ ပိယဒသီမင်း မယူဆ။ အနှစ်သာရတိုးပွားခြင်း အမျိုးမျိုးရှိရာ နှုတ်စောင့်စည်းခြင်းသည် အနှစ်သာရတိုးပွားခြင်း၏ မူလဖြစ်၏။ အသို့နည်း- မိမိဂိုဏ်းကို ချီးမြှောက်လို၍ တပါးဂိုဏ်းကို အကျိုးမဲ့ မကဲ့ရဲ့ရာ။
အခါအားလျော်စွာ အခြားဂိုဏ်းကို ပူဇော်ရာ၏။ သို့ဖြင့် မိမိဂိုဏ်းကို ပိုမိုကြီးမွားစေမည်ဖြစ်၍ အခြားဂိုဏ်းကိုလည်း ကျေးဇူးပြုသည်မည်၏။ ထိုသို့မဟုတ်ပါလျှင် မိမိဂိုဏ်းကိုလည်း အားနည်းအောင်ပြုသည်မည်၍ အခြားဂိုဏ်းကိုလည်း ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးအောင် ပြုသည်မည်၏။
မိမိဂိုဏ်းကို ထင်ပေါ်စေလိုသဖြင့် မိမိဂိုဏ်းဝင် အားလုံးတို့အား သိမ်းရုံးချီးမြှောက်ပြီး တပါးသော ဂိုဏ်းဝင်အားလုံးကို သိမ်းရုံးကဲ့ရဲ့ခြင်းသည် မိမိဂိုဏ်းကို ပျက်စီးအောင် ဖျက်ဆီးသည် မည်၏။
တဂိုဏ်းနှင့်တဂိုဏ်း ညီညွတ်ခြင်းသည်သာ ကောင်းမြတ်၏။ အသို့နည်း- အချင်းချင်း တရားကို နာကြားရ၏။ ဆည်းကပ်ရ၏။ အသို့နည်း ဂိုဏ်းအားလုံးသည် အကြားအမြင်များ၍ ပညာအမြော်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဒေဝါနံပိယ ပိယဒသီမင်း အလိုရှိ၏။
ထိုထိုတရား၌ ကြည်ညိုသူတို့လည်း “ဒေဝါနံ ပိယ ပိယဒသီမင်းသည် ပေးလှူခြင်းနှင့် ပူဇော်ခြင်းတို့ကို ဂိုဏ်း၏ အနှစ်သာရ တိုးတက်ကြီးပွားခြင်းဟု မယူဆ”ဟု ပြောဟောကြရမည်။ သို့အတွက် အမျိုးသား တရားအမတ်, အမျိုးသမီးတရားအမတ်, လမ်းခရီးဆို်င်ရာ အမတ်နှင့် အခြားအမတ်အသီးသီးတို့ကို ခန့်ထားခြင်းဖြစ်၏။ သို့ဖြင့် မိမိဂိုဏ်းဂဏ အနှစ်သာရ တိုးတက်ကြီးပွား၍ တရားထွန်းလင်း တောက်ပမည်ဖြစ်၏။
(သိရီဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီး၏ ကိုးတိုင်းကိုးဌာန ဗုဒ္ဓဓမ္မနိုင်ငံတော်-ဦးသော်ဇင်)


His Sacred and Gracious Majesty the King is honoring all sects, both ascetics, and house-holders; by gifts and offerings of various kinds is he honoring them. But His Sacred Majesty does not value such gifts or honors as that how should there be the growth of the essential elements of all religious sects. The growth of this genuine matter is, however, of many kinds. But the root of it is restraint of speech, that is, that there should not be honor of one's own sect and condemnation of others' sects without any ground. Such slighting should be for specified grounds only. On the other hand, the sects of others should be honored for this ground and that. Thus doing, one helps his own sect to grow, and benefits the sects of others, too. Doing otherwise, one hurts his own sect and injures the sects of others. For whosoever honors his own sect and condemns the sects of others wholly from devotion to his own sect, i.e., the thought, " How I may glorify my own sect/' one acting thus injures more gravely his own sect on the contrary. Hence concord alone is commendable, in this sense that all should listen and be willing to listen to the doctrines professed by others. This is, in fact, the desire of His Sacred Majesty, viz., that all sects should be possessed of wide learning and good doctrines. And those who are content in their respective faiths, should all be told that His Sacred Majesty does not value so much gift or external honor as that there should be the growth of the essential elements, and breadth, of all sects.
For this purpose are, indeed, employed the Dharma- mahdmatras, Stri-adhyaksa-mahdmdtms (Mahamatras in charge of, or who were, the superintendents of women), the officers in charge of pastures and other bodies. And the fruit of this is that the promotion of one's own sect takes place as well as the glorification of the Dharma.
(Asoka-R.K. Mookerji)


The Beloved of the Gods, the king Piyadassi, honors all sects and both ascetics and laymen, with gift and various forms of recognition. But the Beloved of the Gods does not consider gifts or honor to be as important as the advancement of the essential doctrine of all sects. This progress of the essential doctrine takes many forms, but its basis is the control of one’s speech, so as not to extol one’s own sect or disparage another’s on unsuitable occasion one should honor another man’s sect, for by doing so one increases the influence of one’s own sect and benefits that of the other man; while by doing otherwise one diminishes the influence of one’s own sect and harms the other man’s. Again, whosoever honors his own sect or disparages that of another man, wholly out of devotion to his own, with a view to showing it in a favorable light, harms his own sect even more seriously. Therefore, concord is to be commended, so that men may hear one another’s principles and obey them. This is the desire of the Beloved of the Gods, that all sects should be well-informed, and should teach that which is good, and that everywhere their adherents should be told, “The Beloved of the Gods does not consider gifts or honor to be as important as the advancement of the essential doctrine of all sects.” Many are concerned with this matter-the officers of Dhamma, the women’s officers, the managers of the state farms, and other classes of offices. The result of this is the increased influence of one’s own sect and glory to Dhamma.
(Asoka and the decline of the Mauryas- Romila Thapar)


King Priyadarsi, the Beloved of the Gods, expresses reverence to all religious denominations, both ascetics and householders and honors them with gifts and favors of various kinds. But, the Beloved of the Gods, does not attach importance to the gifts and honors as much as how should there be the growth of the essence in all religious orders. This growth of essence, however, is manifold. And its root is restraint of speech. What is that? That there should not be the appreciation of one’s own religious order or condemnation of another’s religious order without any occasion; or it may be small on this and that occasion. On the other hand, other sects deserve reverence on this and that occasion. By doing so one causes the growth of his own religious order and benefits the religious orders of others as well. By doing otherwise, one hurts his own religious order and that of others also. The person who honors his own sect and condemns the religious order of others entirely out of the devotion to his own religious order, why? in order that he may elevate his own sect; that person again, by doing so, inflicts more serious injury to his own sect. Hence concourse is desirable in the sense that followers of different religious orders may listen and willingly listen to one another’s Dharma. This, indeed, is the desire of the Beloved of the Gods, that all the religious orders may be possessed of extensive learning and noble doctrines. Those who are devoted to particular religious order should be informed “the Beloved of the Gods, does not attach importance to gifts and reverence-how so? As that there should be the growth of the essential in all the religious orders and also mutual appreciation.” For this purpose are employed the Dharma-mahamatras, superintendents of women and incharge of pastures. And the result of this is that growth of one’s own religious order takes place as well as the exaltation of Dharma.
(Inscriptions of Asoka- N. P. Rastogi)

အသောကရဲ့ အက္ခရာများ-၁၂ (အပိုင်း-၁)

ဣဒံ မူလံ, ၀စော ဂုတိ။
နှုတ်စောင့်စည်းပါ၊ ဒါ…လိုရင်းပဲ။
အသောကဘုရင်ရဲ့ အမိန့်ပြန်တမ်းတွေက တခါတလေ ပြတ်ပြတ်ပဲ။

ဒေဝါနံ ပိယော ပိယဒသိ ရာဇာ သ၀ရ ပါသံဍာနိ ပ၀ရဇိတာနိ စ ဂဟဌာနိ စ ပူဇာယတိ ဒါနေန, ဝိဝိဓာယ စ ပူဇာယ၊ န တု တထာ ဒါနံ ဝါ ပူဇံ ဝါ ဒေဝါနံ ပိယော မံဉ တိ၊ ‘အထာ ကိံတိ သာရ၀ဎိ သိယာ’တိ၊ သ ၀ရပါသံဍာနံ သာရ၀ဎိ ဗဟုဝိကာ၊ တဿ တု ဣဒံ မူလံ, ၀စော ဂုတိ၊ ကိံတိ? အတပါသံဍေ ပူဇာ စ ပရပါသံဍေ ဂရဟာ စ နော သိယာ, အပကရဏမှိ လဟုကာ ဝါ သိယာ၊ တမှိ တမှိ ပကရဏေ ပူဇေတ ဝိယ တု ပရပါသံဍာနံ တေန တေန ပကရဏေန အတပါသံဍံ ဗာဠံ စ ၀ဎီယတိ, ပရပါသံဍသ ပိ ဝါ ဥပကရောတိ၊ တ‘ဒံဉ ထာ ကရောတော အတ-ပါသံဍံ ပူဇယတိ, ပရပါသံဍံ ဝါ ဂရဟတိ, သ ဝေ အတပါသံဍ ဘတိ ယာ ဝါ ကိံတိ အတပါသံဍံ ဒီပယေမ ဣတိ၊ သော စ ပုန တထာ ကရံတံ အတပါသံဍံ ဗာဠတရံ ဥပဟံတိ။
အတ-ပါသံဍသိ သမဝါယော ဧ၀ သာဓု, ကိံတိ အံဉ -မဉသ ဓံမံ သုဏေယု စ သုသူသေယု စာ’တိ၊ ဧဝံ ဟိ ဒေဝါနံ ပိယသ ဣဆာ,--ကိံတိ သရ၀ပါသံဍာ ဗဟုသုတာ စ အသု, ကလာဏ ဂမာ စ အသု’တိ၊ ယေ စ တတြ တတြ ပသံနာ, တေ ဟိ ၀ဋဝိယံ၊ ဒေဝါနံ ပိယော နော တထာ ဒါနံ ဝါ ပူဇံ ဝါ မံနတိ, ယထာ ကိံတိ သာရ၀ဎိ သိယာ’တိ၊ သ၀ရပါသံဍာနံ ဗဟုကာ စ ဧတာ‘ယာထာယ ဝိယာပဋာ, ဓံမ မဟာမာတာ စ ဣထာ’ ဓိယခ--မဟာမာတာ စ ၀စဘူမိကာ စ အံနေ စ နိကာယာ၊ ဣဒံ စ ဧတသ ဖလံ, ယံ အတ-ပါသံဍ၀ဎိ စ ဟောတိ, ဓံမသ စ ဒီပနာ။

မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်၍့ ပိယဒဿီဟု ဝှဲ့ချီ-ခပ်နှိပ် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်၏့ ဗျာဒိတ်တော်ကို ခံယူ-ရရှိသော အသောက မင်းတြားမြတ်ကြီးသည် အားလုံး အယူ ရှိ-ရှိသမျှ အိမ်ယာမထောင် ရဟန်းဘောင်တွင် နေထိုင်သူတို့ကို ဖြစ်စေ, အိမ်ယာတည်ထောင် လူတို့ဘောင်တွင် နေထိုင်သူတို့ကို ဖြစ်စေ ပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်းဖြင့်၎င်း, အထူးထူး အထွေထွေသော ပူဇော်ခြင်းဖြင့်၎င်း လှူဒါန်းပူဇော်တော်မူသည်၊ ထိုကဲ့သို့ အယူ ဘာသာဝင် အစားစားတို့ကို လှူဒါန်းပူဇော်တော်မူခြင်းကို တမလွန် နတ်ရွာနိဗ္ဗာန်အတွက် ရည်ညွှန်သော လှူဒါန်း ပူဇော်ခြင်းဖြစ်၏ဟု မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သည့် မင်းတြားကြီး အောက်မေ့မှတ်ထားတော် မမူချေ။ သို့ဖြစ်ခဲ့သော်, ၎င်းတို့အား လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းဖြင့် အဘယ်သို့သော ကောင်းကျိုး,ကောင်းနှစ် ပွားစီးရာသနည်း’ဟု မေးခဲ့ရာ၏၊ အယူဝါဒခြားများစွာတို့အား ပေးလှူပူဇော်ခြင်း၌ ကောင်းကျိုးဂုဏ်ကျေးဇူး အနှစ်သာရပေါင်း မြောက်မြားစွာ ဖြစ်နှုိုင်၏၊ ဤဂုဏ်နှစ်ကျေးဇူးများစွာအနက် လိုရင်းအချက်တခုမှာ ငါမင်းတြား အပေါ်၌ မတော်မတရား မကဲ့ရဲ့ပဲး, စကားစောင့်စည်းရာခြင်း ဖြစ်၏။
အဘယ်သို့ ဖြစ်ရာသနည်း? အသောကမင်းတြားကြီးသည် အများ၏့ အရှင်ဖြစ်လျက် မိမိအယူဝင်တို့ကိုသာ ပူဇော်ခြီးမြှောက်သည်, သူူူတပါးတို့ အယူဝင်တို့ကိုကား ရှုတ်ချကဲ့ရဲ့လေသည်ဟု ငါမင်းတြား အပေါ်၌ မသင့် စိတ်ငဲ့ ကဲ့ရဲ့ ရှုတ်ချခြင်း မဖြစ်ပေရာ၊ ထို့ပြင်, ထိုသို့ ကဲ့ရဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကျေးဇူးမဲ့ ပြုလုပ်ခြင်းမျိုးလည်း ပေါ့လျော့ ပျောက်ပျက်လေရာ၏၊ စင်စစ် လိုက်နာရန်မှာ ထိုထို အရေးအရာ ဟူသမျှ၌ သူတပါးတို့ ကြိုက်နှစ်သက်သည့် အယူနှင့် အယူဘာသာဝင်ကို ပူဇော်ချီးကျူးခဲ့ပါမူ, ထိုထို အရေးအရာ ဟူသမျှဖက်မှပင် မိမိတို့ အယူဘာသာဝင်တို့မှာ ပွင့်လင်းစည်ကားစွာ တိုးတက် ပွားစီးနိုင်လေသည်၊ ထို့ပြင်, သူတပါး အယူဘာသာကိုလည်း ကျေးဇူးတိုးတက်စေလေသည်၊ ထိုသို့မဟုတ်မူ၍့ မိိမိဘာသာဝင်တို့ကိုသာ ချီးကျူးခြင်း, သူ့တပါး ဘာသာဝင်ကို ရှုတ်ချခြင်းကိုသာ ပြုလုပ်ခဲ့လျှင်, မိမိတို့ ဘာသာဝင်တို့ကိုပင် ရှုတ်ချ ပျက်စီးကြောင်း ပြုရာရောက်၍့, သူမျာ့း ဘာသာဝင်တို့ကိုလည်း အကျိုးမဲ့ ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်လေသည်။
ထင်ရှားစွာ ဆိုရသော်, အကြင် တစုံတယောက်သည် မိမိ ရိုးကိုးရာ ဘာသာဝင်တို့ကိုသာ ချီးကျူးပူဇော်၍့, သူတပါးတို့၏့ ဘာသာဝင်ကိုမူ ကဲ့ရဲ့ ရှုတ်ချလေအံ့၊ သို့မဟုတ် ထိုသူသည် မည်သို့လျှင် ငါ့အယူဘာသာ ထင်ရှားပေါ်လွင်လေမည်နည်း?ဟု မိမိဘာသာဝင် ပုဂ္ဂိုလ်တိုိ့ကိုသာ ဧကန် ချီးကျူးလေအံ့၊ ထိုသို့အားဖြင့် မိိမိ ဘာသာကို ပေါ်လွင်စေရန် အဖန်ဖန် ပြုလုပ်သော ထိုသူသည်ပင် မိမိအယူဝါဒကို အကြီးအကျယ် ပုထ်ခတ်ဖျက်ဆီးလေသည်၊ စင်စစ်လိုက်နာဖွယ်မှာ, မည်သို့လျှင် အယူဝါဒရှင်တို့ အချင်းချင်း တဦးသည် တဦး၏ တရားကို ကြားနာသိရှိကုန်ရာမည်နည်း, မည်သို့လျှင် နားထောင်လိုက်နာခြင်း ဖြစ်ကုန်ရာမည်နည်းဟု မိမိအယူဘာသာဝင် အချင်းချင်း မျှတညီညွတ်ရန် ကျင့်ဆောင်ခြင်းသည်သာ ကောင်းမွန်လေသတည်း။
မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သော အသောက မင်းတရား၏ အလိုမှာ မည်သို့လျှင် အားလုံး အယူဝါဒအသီးသီး ရှိသူတို့မှာ တဦးသည် တဦး၏ အယူဘာသာ၌ အကြားအမြင်များကြ၍, ကောင်းစားဖွယ် ဖြစ်ပွားကုန်ရာမည်နည်း’ဟူသော သဘောထားသာ ဖြစ်ချေ၏၊ အမှန်ကား မိမိတို့ နှစ်သက်ကြည်ညိုသည့် ဘာသာအယူဝါဒကိုသာ လိုက်နာကျင့်ဆောင်စေခွင့်ရှိ၏၊ မင်းတကာတို့ ချစ်ကြည် လေးစားအပ်သော အသောက မင်းတရားမြတ်သည် အယူဘာသာခြားတို့အား ပေးကမ်းစွန့်ကြဲးမှု ပူဇော်ခြီးမြှင့်မှုကို ပြုခြင်းသည် နတ်ရွာနိဗ္ဗာန်အကျိုးငှာဟူ၍ မထင်မှတ်ချေ၊ စင်စစ်ကား ထိုဘာသာခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့၏့ ဂုဏ်နှင့်အင်အား တိုးပွားခြင်း ဖြစ်ရာ၏ဟု ထင်မှတ်၍့သာ လှူဒါန်းပူဇော်တော်မူ၏၊ ထိုအယူဝါဒခြားတို့၏့ ဂုဏ်နှင့်အင်အားတိုးပွားရန်အတွက် ထိုသူတို့အတွင်း၌ များစွာကုန်သော တရားကြီးကြပ်အမတ်ကြီးတို့ကို၎င်း, မိန်းမအထိန်း-အကြပ်အမတ်ကြီးတို့ကို၎င်း စကားမူလ-အခြေခံ သံတော်ဆင့်တို့ကို၎င်း, ထိုမှတပါး အခြားဂိုဏ်းအဖွဲ့များစွာတို့ကို၎င်း, ငါမင်းမြတ် အပြန့်အနှံ့ ခွဲးခန့်ထားတော်မူအပ်ကုန်ပြီ၊ ဤသည်လျှင် ဤသို့ ပြုလုပ်ရခြင်းအတွက် မိမိအယူဝါဒ၏့ တိုးပွားခြင်း, တရားတော်၏့ ပေါ်လွင်ခြင်းအကျိုး ဖြစ်သတည်း။
(အသောကမင်းတရားကြီး၏ အသောကကျောက်စာတော်-အရှင်အာဒိစ္စဝံသ)


နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော ပိယဒသီမင်းကြီးသည် ခပ်သိမ်းသော အယူဝါဒဂိုဏ်းသား ရသေ့ ရဟန်းတို့နှင့် အိမ်ရာထောင်သူတို့အား လှူဖွယ်တို့ဖြင့်၎င်း ပူဇော်ဖွယ်အမျိုးမျိုးတို့ဖြင့်၎င်း ချီးမြှင့်ပူဇော်တော်မူ၏။ သို့ရာတွင် ဤသို့ လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းတို့သည် တရား၏ အနှစ်သာရ တိုးပွားခြင်းလောက် ခပ်သိမ်းသော ဝါဒီဂိုဏ်းသားတို့အဖို့ အကျိုးမများဟု နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး ယူဆတော်မူ၏။
တရား၏ အနှစ်သာရတိုးပွားခြင်းဆိုသည်မှာလည်း အမျိုးမျိုးရှိ၏။ ထိုတွင် နှုတ်လျှာကို စောင့်ထိ်န်းခြင်းသည် အရင်းခံ ဖြစ်၏။ အဘယ်သို့ နှုတ််လျှာကို စောင့်ထိန်းရမည်နည်းဆိုသော် မိမိဂိုဏ်းကို ချီးကျူး၍ တပါးဂိုဏ်းတို့အား ကဲ့ရဲ့ခြင်း ချုပ်ချယ်ခြင်း ရှုတ်ချခြင်း မပြုရာ။
အခါအခါနှင့်လျော်စွာ တပါးဂိုဏ်းသားတို့အားလည်း လျောက်ပတ်စွာ ပူဇော်အပ်၏။ ဤသို့ပြုသည်ရှိသော် မိမိဂိုဏ်းကို အလွန် ချီးမြှင့်၍ တပါးဂိုဏ်းအားလည်း ကျေးဇူးပြုသည် မည်၏။ ဤသို့ မပြုသည်ရှိသော် မိ်မိ်ဂိုဏ်းကို ဖျက်ဆီး၍ တပါးဂိုဏ်းအား အကျိုးမဲ့ ပြုသည်မည်၏။
အကြင်သူသည် မိ်မိဂိုဏ်းကို ကြည်ညိုသောအားဖြင့် မိမိဂိုဏ်းကို ထင်ပေါ်စိမ့်သောငှာ တပါးဂိုဏ်းအား ကဲ့ရဲ့ရှုှုှုံ့ချ၍ မိမိဂိုဏ်းအား ချီးကျူး၏။ ထိုသူသည် ဤသို့ ချီးကျူးခြင်းဖြင့် မိမိ ဂိုဏ်းကို လွန်ကဲစွာ ဖျက်ဆီးပိ၏။
တဂိုဏ်းနှင့်တဂိုဏ်း အညီအညွတ်ရှိခြင်းသည် ကောင်း၏။ သို့မှသာ တဂိုဏ်း၏တရားကို အခြားတဂိုဏ်းက ကြားနာရ၍ ရိုသေလေးစားပေအ့ံ့။
ခပ်သိမ်းသော ဂိုဏ်းသားတို့သည် အကြားအမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ ကောင်းမြတ်သော ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်းသို့ ရောက်သည်ကို နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး အလိုရှိတော်မူ၏။
မည်သည့် ဂိုဏ်း၌မဆို ကြည်ညိုကိုးကွယ်သူတို့သည် ဤသို့ ဟောပြောရာ၏။
လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းတို့သည် ခပ်သိမ်းသော ဂိုဏ်းတို့၌ တရား၏ အနှစ်သာရတိုးပွားခြင်းလောက် အကျိုးမများဟု နတ်တို့ ချစ်မြတ်နိုးသော မင်းကြီး ထင်မှတ်တော်မူ၏။ ဤအကျိုးငှာ များစွာသော တရားအမတ်ကြီးများ မိန်းမများအား အထူးစောင့်ရှောက်သည့် အမတ်ကြီးများ ကလေးများအား သွန်သင်သည့် အရာရှိများနှင့် အခြားအမှုထမ်းများသည် ဆောင်ရွက်လျက် ရှိကြကုန်၏။
ဤသို့ ဆောင်ရွက်ခြင်း၏ အကျိုးသည်ကား မိမိဂိုဏ်းလျှင် တိုးတက်ကြီးပွားခြင်းနှင့် တရားတော် ထွန်းလင်းတောက်ပခြင်းဖြစ်၏။
(အသောကကျောက်စာများ-ဦးဖိုးလတ်)


'His Sacred and Gracious Majesty the King does reverence to men of all sects, whether ascetics or householders, by gifts and various forms of reverence.
His Sacred Majesty, however, cares not so much for gifts or external reverence as that there should be a growth of the essence of the matter in all sects.
The growth of the essence of the matter assumes various forms, but the root of it is restraint of speech, to wit, a man must not do reverence to his own sect or disparage that of another without reason. Depreciation should be for specific reasons only, because the sects of other people all deserve reverence for one reason or another.
By thus acting a man exalts his own sect, and at the same time does service to the sects of other people. By acting contrariwise a man hurts his own sect, and does disservice to the sects of other people. For he who does reverence to his own sect while disparaging the sects of others wholly from attachment to his own. With intent to enhance the splendor of his own sect, in reality by such conduct inflicts the severest injury on his own sect.
Concord, therefore, is meritorious, to wit, hearkening and hearkening willingly to the Law of Piety as accepted by other people. For this is the desire of His Sacred Majesty that all sects should hear much teaching and hold sound doctrine.
Wherefore the adherents of all sects, whatever they may be, must be informed that His Sacred Majesty does not care so much for gifts or external reverence as that there should be growth in the essence of the matter and respect for all sects. For this very purpose are employed the Censors of the Law of Piety, the Censors of the Women, the (?) Superintendents of pastures, and other [official] bodies. And this is the fruit thereof the growth of one's own sect and the enhancement of the splendor of the Law of Piety.'
(Asoka, the Buddhist Emperor of India- V. A. Smith)